CERN

10 leerlingen uit 6 vwo bezochten van 25 t/m 27 januari 2023 het CERN in Geneve.

Een wetenschappelijk avontuur

Door Fabian Reijnen, docent natuurkunde SSgN


Het is 17 november 2022, rond half 2. Mijn vrije middag, dus ik zit al thuis, terwijl mijn dochtertje slaapt en mijn vriendin naar werk is. Ik open mijn mail om alvast wat lessen voor te bereiden voor de volgende dag. Na maanden voorbereiden, promoten onder leerlingen, collega’s én directie, zie ik ineens een mail met daarin het verlossende woord: wij mogen voor het eerst in vele jaren weer terug naar CERN! Net zoals CERN onderzoek doet naar het begin van het universum, begon ik maar even bij het eerste begin van de CERN-reis. Onze leerlingen in 6A met natuurkunde hebben de unieke kans gehad om te mogen kijken bij de meest vooruitstrevende onderzoeksgroep ter wereld, CERN. Met een oppervlakte gelijk aan een kleine 3000 voetbalvelden verdeeld over honderden verschillende experimenten per jaar, de echte grootmacht in de fundamentele natuurkunde.

We spoelen een flinke tijd verder, naar woensdag 25 januari 2023. In de vroege morgen strompelden de gezond gespannen leerlingen één voor één de SSgN in. Of ja, vroeg, wij hoefden pas om 09:15 te vertrekken. Deze reis is niet voor één enkele school, maar wordt gedeeld met meerdere scholen. Wij mochten samen met het Vincent van Gogh uit Alphen a/d Rijn en het Scala College uit Assen op pad (zij moesten om 04:45 al vertrekken!).

 De busrit naar Genève, Zwitserland, was lang, maar ook erg gezellig (inclusief het mooiste, exclusieve optreden van het jaar!). Het was ook prachtig weer, met mooie besneeuwde berglandschappen en natuurlijk de nodige sneeuwbalgevechten tijdens het benen strekken. Laat in de avond, om 22:22 exact, kwamen we aan in het hostel waar wij de komende nachten zouden verblijven om bij te komen van de overweldigende natuurkunde. Een paar gezellige kaartspelletjes later en de lampjes gingen uit.

De volgende ochtend begon het feest dan echt, met als eerste stop de Antimatter Factory. Alles dat wij in het universum zien, bestaat uit materie. Maar materie kan niet zomaar uit het niets ontstaan, daar moet antimaterie bij vrijgekomen zijn. Klein probleem, als materie en antimaterie bij elkaar komen, verdwijnen de deeltjes in een gigantische bak aan energie. Hoe kun je dan meten aan die deeltjes?
     

Daarna zijn we op pad gegaan bij een van de vele grote datacenters van CERN. CERN produceert een kleine 150 petabyte per jaar aan data. De technologieën die hiervoor ontwikkeld zijn, vormen de basis van de tech-giganten als Google, Meta en Amazon. Zelfs het World Wide Web (ja, die ene www-code die je voor praktisch elke website ooit zet) is op CERN ontwikkeld om beter onderzoek te kunnen doen.

In de middag kwam de echte crème de la crème op het programma, we mochten bij CMS naar beneden. CMS is een van de 4 grote experimenten van de LHC, de grote deeltjesversneller waar menig deeltje mee is ontdekt. Een kleine 100 meter onder de grond, zit een ronde deeltjesversneller van 27 km in omtrek. De deeltjes gaan daar zo snel, dat ze meer dan 10.000 keer per seconden rondgaan! Nu stond de machine gelukkig uit voor onderhoud, want als deze aan staat komt er zo veel straling vrij dat dit nogal dodelijk is! CMS is een kleine 20-25 meter hoge joekel, om een straal rond te sturen die amper een micrometer breed is. Kijk eens hoe klein de monteur is in vergelijking met dat bakbeest!

Ook de volgende dag mochten we hele mooie dingen zien. Van hands-on werken met de kleine sensoren die ook gebruikt worden in de vele installaties, tot zien hoe de natuurkundige wetten lijken te breken bij lage temperaturen, de hele reis was gevuld met onderzoekers die echt overbrachten hoe mooi zij het werk vonden dat ze deden. Niet alleen door hun enthousiasme, maar ook omdat echt elke cent waar mogelijk in het onderzoek gestopt werd. Geen airco in je office? Als we maar kunnen leren van het universum! Geen prachtige mooi afgewerkte materialen? Zolang het maar werkt, dan hebben we genoeg! Materialen worden jarenlang hergebruikt, het budget van CERN is immers lager dan dat van een gemiddeld ziekenhuis!

Natuurlijk was het niet alleen wetenschap die de klok sloeg. Als de natuurkunde voorbij was, werd gezellig samen gegeten, de stad verkend en de mooiste foto's gemaakt.
Alles bij elkaar was het een fantastische reis. Leerzaam, internationaal (bij CERN werken immers mensen uit 120+ landen samen), met handen, hoofd en vooral heel veel hart. Hopelijk: à l'année prochaine!