Onderwijsontwikkeling in de praktijk

Diverse werkgroepen zijn bezig de ontwikkeling van ons Jenaplanonderwijs verder vorm te geven. Bijzonder aan deze werkgroepen is dat zij onder leiding staan van een of meer collega’s die daarvoor een scholing hebben gevolgd en die hun opgedane kennis op deze manier met hun collega’s delen.

Ontwikkeling Heterogeen Onderwijs

ONDERWIJSKUNDIGE ONTWIKKELINGEN

Onderwijs, Hoofd Hand en Hart

Vanuit onze onderwijs- en Jenaplan visie werken wij met een heterogene onderbouw en binnen de bovenbouw waar mogelijk met leerrichting of jaarlaag overstijgende groepen. Met en van elkaar leren is daarbij het motto. We  ontwikkelen ons onderwijs vanuit de vraag: “Hoe kunnen we met ons Jenaplan onderwijs het beste aan sluiten bij de leerlingen van nu en de nabije toekomst”. Afdeling en team overstijgende werkgroepen zijn aan de slag met de ontwikkelingen van expertise en experimenten om ons onderwijs verder te ontwikkelen. Dit is een continu proces dat heeft al geleid tot een andere vorm van roostering; waarbij vanuit het eigenaarschap denken binnen kaders eigen keuzes kunnen gaan maken door middel van de zogenaamde (eigen) regie-uren. Voor de verdere ontwikkeling van ons onderwijs zijn ook voor het huidige en het volgende studiejaar incidentele middelen vrijgemaakt om uren voor de werkgroepen en de pilot die zal gaan draaien vanaf schooljaar 2024 - 2025. 

Ontwikkeling van ons heterogene Jenaplanonderwijs 

Jenaplan

Het Jenaplan voortgezet onderwijs is op onze school vanaf 1987 als aparte afdeling ingevoerd vanuit de Jenaplan basisprincipes. De school is vanaf dat jaar doorgegroeid naar een totale Jenaplan voorgezet onderwijs school met een heterogene onderbouw, waarbij in de eerste twee leerjaren leerlingen met de mavo, havo en vwo advies bij elkaar in de klas zitten en in het derde leerjaar leerlingen vanuit de havo en vwo stroom nog bij elkaar zitten.   De Jenaplan ontwikkelgroep werkt vanuit de subsidie heterogeen onderwijs aan een verdere herijking en scholing van onze Jenaplan werkvormen die van groot belang zijn voor ons heterogene onderwijs. Dat wordt omgezet naar een scholing voor het gehele personeel. Deze scholing is over een aantal schooljaren uitgespreid zodat uiteindelijk aan het einde van de periode van het beleidsplan in 2027 alle collega’s Jenaplan geschoold zijn. Deze interne scholing vindt op gezette tijden het gehele schooljaar plaats.  

Doorstroom

De doorstroomgroep werkt vanuit de subsidie heterogeen onderwijs en vanuit de theorie van John Hattie aan het doorstroomrapport inzichtelijk te maken wat de sterke en ontwikkelpunten van de individuele leerling zijn op de deelgebieden per vak. Dit is van belang voor ons heterogene onderwijs in de onderbouw en een goede doortroom naar en in de bovenbouw. Per sectie zijn het afgelopen schooljaar heldere leerdoelen in een rubric opgesteld. Deze doelen worden ingezet om leerlingen te laten wennen aan het werken met deze leerdoelen en rubrics. Een startpunt voor het vormgeven van het daadwerkelijke doorstroomrapport moet nog worden bepaald. De pilotfase zal in het schooljaar 2023 – 2024 voorbereid worden en in het schooljaar daarop plaats vinden.  

Coaching

De coachingsgroep heeft de afgelopen schooljaren alle docenten geschoold om leerlingen vanuit het mentoraat te coachen in hun aanpak en ontwikkeling. Hiervoor is gewerkt met de basiscursus coachen. De cursus is opnieuw gegeven en doorontwikkeld voor nieuwe collega’s. De coachingsgroep heeft vanuit de subsidie heterogeen onderwijs vervolgens gewerkt aan de vervolgcursus “Pedagogisch en Vakdidactisch coachen”. Deze cursus is in de tweede helft van 2022-2023 gestart voor twee groepen collega’s die de basiscursus coaching al hadden afgerond en zal een vervolg krijgen in schooljaar 2023 – 2024 en verder.  

Formatief evalueren

De FE-groep heeft een cursus onwikkeld waarbij de aspecten van het formatief evaluaeren geïntegreerd zijn in het jenaplan onderwijs. Deze cursus is met gebruik van de subsidie het afgelopen studiejaar aan de eerste groep collega’s gegeven. De deelnemers aan deze cursus hebben daarvoor de basiscursus coaching gevolgd. Het helder formuleren van doelen en succescriteria is de kern van deze opleiding. Inhoudelijk gaat het ook over het “controleren” van deze doelen: checks in de klas die formatief beoordelen waar de leerling staat ten opzichte van leerdoelen. Door dit te combineren met feedback, feedup en feedforward, ontstaat er inzicht in het leren.  De cursus zal het huidige studiejaar gegeven worden aan de groep collega’s die de pilot gaan draaien in het studiejaar 2024 – 2025.

Metacognitie

De metacognitiegroep heeft vanuit de subsidie heterogeen onderwijs een conceptversie van het handboek metacognitie voor klas 1 ontwikkeld. Hierin worden ook de tips die voortkomen uit de andere werkgroepen (Formatief Evalueren en coaching) verwerkt en gebruikt. Dit handboek komt vanaf het huidige schooljaar 2023 – 2024 in de plaats van de mentormethode die tot nu toe is gebruikt. In dit schooljaar wordt, naast het perfectioneren van dit eerste handboek, gewerkt aan scholing voor collega’s en een doorlopende leerlijn metacognitie.

Hoofdgroep Onderwijsontwikkeling

In de hoofdgroep onderwijsontwikkeling zitten vertegenwoordigers uit alle werkgroepen. De hoofdgroep zorgt voor het inpassen van alle ontwikkelingen in één geheel en heeft daarvoor een aantal studiedagen uitgeschreven in het schooljaar 2023 – 2024. Daarnaast wordt in de tweede helft van het schooljaar een groep collega’s geschoold om de pilot in de eerste klassen van het schooljaar 2024 – 2025 te kunnen gaan starten.  

Regie-uren

De ontwikkelgroep regie-uren heeft de wijze waarop we binnen ons Jenaplan onderwijs leerlingen meer eigen regie over hun eigen leerproces kunnen geven binnen de school in schooljaar 2021 – 2022 geïntroduceerd. Deze regie-uren zijn nu integraal onderdeel van ons curriculum. Dit betekent concreet dat leerlingen ondersteuning kunnen krijgen voor vakken die ze lastig vinden, maar ook verdieping kunnen krijgen voor vakken waar ze goed in zijn, zie ook SSgN Masters. Deelname aan regie-uren is voor een groot deel vrijwillig. De mentor begeleidt de leerlingen in het maken van keuzes en het stellen van prioriteiten vanuit een coachende rol. Leerlingen krijgen daarbij input over hun inzet en het leerproces. Vaksecties hebben een belangrijk aandeel in keuzes en mogelijkheden voor hun eigen vak binnen de regie-uren. Er kan binnen de regie-uren op papier of digitaal (bijvoorbeeld via Teams of Onenote) gewerkt worden. Feedback op gemaakt werk helpt leerlingen enorm. Het ontwikkelde aanbod zal een blijvend onderdeel krijgen binnen de jaarlagen, en deze wordt telkens  aangescherpt en verbeterd.  

Lesrooster en lessentabel

Vanaf het schooljaar 2022 – 2023 werken we met  een lesrooster met lessen van 45 minuten, waarbij er tijd ingeruimd is voor de regie-uren, die daarmee integraal deel uitmaken van het reguliere lesrooster. De ervaringen zijn positief.  

SSgN Masters

Er zijn steeds meer leerlingen die hun talent verder willen ontplooien of vanuit hun hoogbegaafdheid meer uitdaging nodig hebben. Daarnaast zijn er steeds meer docenten die ook iets ‘extra’s’ in het lesprogramma willen aanbieden. Daarvoor hebben we de SSgN Masters in het leven geroepen, waarbij de groepen volledig heterogeen en jaarlaag overstijgend zijn. De SSgN Masters zijn prachtige initiatieven die onze visie op talentontwikkeling en het bieden van kansen binnen heterogene groepen ondersteunen. Leerlingen kunnen binnen de SSgN Masters kiezen uit verschillende soorten masterclasses voor cultuur (onder andere musical, decor en alle creatieve vakken), bèta (robotica, wiskunde, schaken), talenmasters (boekclub Nederlands), sport (waaronder Mission Olympic). Vervolgens wordt bepaald of een leerling voldoende de reguliere lessen die parallel staan met de master kan missen. Elke master wordt 1 x per week, één blokuur gegeven; parallel geroosterd met lesrooster. Een combinatie met de regie-uren is ook denkbaar. Daar waar het een meerwaarde geeft wordt ook samenwerking gezocht worden met derden, bijvoorbeeld de Lindenberg, ArteZ en faciliteiten sportclubs.